Noc, która zmieniła Europę

Ostatnie lata w ogóle są ciężkie dla Europy. Gdy jest dobrze jest dobrze. Ale gdy robi się ciężko ludzie szybko zapominają o tym, że było dobrze. Zapominają lekcję historii i powtarzają dokładnie te same błędy. Szukają winnych wszędzie tam, gdzie niekoniecznie winni są.

Przed kryzysem z roku 2008 wszystko szło w dobrą stronę. Gospodarki się rozwijały, pieniądze płynęły szerokim strumieniem. Nowe kraje UE pamiętały jeszcze jak było przed wstąpieniem i doceniały świeży dopływ gotówki w postaci nowych dróg, pociągów czy rozwoju uniwersytetów. Stare kraje miały się dobrze, więc nie bolało ich za bardzo, że ich środki płyną gdzieś indziej.

Kryzys zmienił tę dynamikę. Po kilku latach oszczędności jedni zaczęli się zastanawiać dlaczego mają płacić za innych, a ci drudzy zapomnieli już jaką wartość mają te dodatkowe środki. Ludzie zaczęli się cieszyć, że nie dotknął ich kryzys i zacierać ręce, że tym innym „głupim” nie wyszło.

Kiedy kryzys nie pozwolił jeszcze o sobie zapomnieć, do Europy zaczęły napływać miliony uchodźców. Tragedię ludzi, którzy postanowili uciekać z pogrążonych w wojnie lub mocno niestabilnych krajów takich jak Syria czy Afganistan postanowili wykorzystać inni, którzy zauważyli łatwiejszą możliwość dostania się do Europy. Oliwy do ognia dolali politycy, którzy tą sytuację przerobili na własną agendę.

Sprawy nie ułatwiło ISIS, które dumnie zastąpiło Al Qaedę i skutecznie wystraszyło sporą rzeszę tych, których jeszcze nie zniechęciły wszystkie wcześniejsze wydarzenia.

Jednak to nie te, o ogromnym znaczeniu, wydarzenia wpłyną na przyszły kształt Europy – moim zdaniem – najbardziej. Proces się już zaczął, ludzie zamykają się w swoich nacjonalistycznych skorupach, wydaje im się, że ich kraj, ich nacja, jest najlepsza, wyjątkowa i nikogo nie potrzebuje do szczęścia. Patrząc na ostatnie kilka tysięcy lat historii ludzkości – niezbyt to realistyczne, ale życzę im powodzenia. To co mnie niepokoi to precedens. Wielka Brytania decyduje o wyjściu z Unii Europejskiej. Oddała głos ludowi i populistom. Z głosujących niewiele osób pamięta co było przed Unią. Może część imigrantów, która była wystarczająco przytomna, aby załatwić sobie paszport. Ale o dziwo młodzi w Wielkiej Brytanii widzą w Unii szansę. O dziwo, bo mam wrażenie, że w kraju nad Wisłą jest zupełnie inaczej. Za młodzi byli, żeby pamiętać kolejki na granicach, brak autostrad i uniwersytety, na których ocieplenie rur wystawało ze ściany.

Dla mnie to dzień bardzo emocjonalny. Odwrotność tego, o co walczyłam ponad 13 lat temu. Jako nastolatka, będąc dosłownie kilka miesięcy przed pełnoletnością, największym przeżyciem było dla mnie to, że nie mogę głosować w referendum. Robiłam więc co mogłam, by tę lukę wypełnić. Byłam chodzącą unijną encyklopedią. Dnie spędzałam w najdziwniejszych miejscach w regionie, aby o Unii rozmawiać i do Unii zachęcać. Świętowałam, gdy się udało, świętowałam, gdy wstąpiliśmy. Tydzień przed wstąpieniem do strefy Schengen o mało nie wracałam z gór, bo nie mogłam znaleźć dowodu. Teraz na zakupy tramwajem jeżdzę do Niemiec, a na spacer ścieżką nad rzeką idę do Francji. Przez pół roku w Berlinie na wymianie Socrates Erasmus przeżyłam i nauczyłam się więcej niż przez trzy lata studiów w Polsce. W wakacje zarabiałam w Anglii, do której jeszcze rok wcześniej aby wjechać trzeba było kłamać, że to wycieczka na weekend do Londynu.

Ludzie mają krótką pamięć i rzadko myślą o konsekwencjach. Komuś się nudzi, komuś się coś nie podoba. A później ten ktoś się dziwi, że wcale nie jest lepiej. Zazwyczaj jest gorzej. Brexit to tylko początek. Jeśli Wielka Brytania wyjdzie z Unii to wyjdzie osłabiona. Bo Londyn i Szkocja najprawdopodobniej była za zostaniem. Być może Wielka Brytania nie będzie już wielka. Ale co gorsza, stworzy się precedens. Kolejne kraje, idąc tym przykładem, postanowią się sprawdzić. Budowana mozolnie struktura, o której wartości tak wielu już zapomniało, zacznie upadać jak klocki domino. I dotknie to nawet tych, którzy o tym nie myślą. Którzy chcą zostać. To zresztą może się stać nawet jak społeczeństwo powiedziało nie brexitowi. Bo co się stało, już się nie odstanie.

Nie będę dywagować nad długoterminowymi skutkami. Nie będę udawać ekonomistów, socjologów, polityków. Setki tysięcy naszych narzekających rodaków może obudzić się z palcem w nocniku, bo zamiast pracy dostanie figę. Okaże się, że to co do wczoraj było całkiem łatwe do osiągnięcia teraz cofnie się w czasie do roku 2003. Trzeba będzie się starać o pozwolenia, martwić o limity i tłumaczyć z przyjazdu rodziny, bo przecież oni też mogą chcieć zostać. Po jakimś czasie na wakacje zamiast dowodu trzeba będzie wyrobić paszport, o którym niektórzy już nawet zapomnieli. A swoisty nacjonalizm skończy się w końcu tak jak kończył się zawsze. Tyle, że ja w swej naiwności nawet dzisiaj się łudzę, że nie stanie się to za moich czasów. Tylko czy to jest realna ułuda?